Menstruacja to fizjologiczny proces powtarzający się co 28 dni u dojrzałych biologicznie kobiet (do 45-50 roku życia), polegający na cyklicznym złuszczaniu się komórek nabłonka macicy, któremu towarzyszy krwawienie z dróg rodnych. Proces ten jest regulowany charakterystycznymi zmianami stężenia hormonów płciowych. U niektórych kobiet przebiega bezobjawowo, jednak na comiesięczne dolegliwości skarży się 40% kobiet, a 10% jest w tym okresie niezdolnych do normalnego funkcjonowania. Dolegliwości menstruacyjne są jedną z najczęstszych przyczyn absencji w szkole i pracy. Pojawiają się najczęściej w przeddzień lub pierwszego dnia okresu, rzadziej drugiego dnia cyklu miesięcznego i stopniowo ustępują, mogą jednak utrzymywać się przez cały okres menstruacji. Objawiają się skurczami i kolkami w okolicach podbrzusza, a u niektórych kobiet mogą promieniować w okolice lędźwiowe. Do innych objawów, które mogą występować w okresie menstruacji zalicza się bóle głowy, bóle pleców, zaburzenia pokarmowe (nudności i wymioty, biegunki, zaparcia), osłabienie i zmęczenie, a także depresyjny nastrój. Ponadto, jeśli miesiączkom towarzyszą obfite krwawienia może dojść do anemii (niedokrwistości) spowodowanej nadmierną utratą żelaza – pierwiastka wchodzącego w skład hemoglobiny.
Jeśli dolegliwości bólowe trwają do dwóch dni i nie są nasilone kobieta może uznać je za naturalną fizjologiczną przypadłość. W przypadku gdy dolegliwości są nasilone i trwają zbyt długo należy zwrócić się do lekarza, ponieważ bóle te mogą mieć podłoże chorobowe, co należy leczyć. Czasami dolegliwości menstruacyjne zanikają wraz z wiekiem, często po porodzie. U kobiet przed porodem szyjka macicy może być silnie zaciśnięta, co utrudnia odpływ krwi, natomiast w trakcie porodu dochodzi do jej rozwarcia, co ułatwia odpływ krwi i powoduje ustąpienie bólów menstruacyjnych.
Przyczyny nasilonych bólów menstruacyjnych
Przyczyną nasilonych bólów miesiączkowych mogą być : anomalie i wady budowy macicy, zaburzenia hormonalne, a także choroby dróg rodnych.
Do wad budowy macicy odpowiedzialnych za dolegliwości menstruacyjne zalicza się niedorozwój macicy, zmiany położenia macicy (tyłozgięcie lub nadmierne przodozgięcie macicy), a także wady wrodzone macicy (macica częściowo przegrodzona lub macica dwurożna).
Z uwagi na to, że cykl miesiączkowy kobiet jest regulowany przez hormony płciowe (estrogeny, progesteron, a także LH i FSH) zaburzenia hormonalne są częstą przyczyną dolegliwości menstruacyjnych. U młodych dziewczyn w okresie pokwitania bodźcem powodującym pierwotne bóle macicy jest młodzieńcza burza hormonów powodująca zakłócenie normalnych funkcji fizjologicznych macicy, w efekcie czego dochodzi do zbyt częstych i intensywnych skurczów macicy odczuwanych jako ból menstruacyjny. Najczęściej za przyczynę nasilonych dolegliwości menstruacyjnych u dojrzałych kobiet uważa się nadmierne wydzielanie estrogenu w stosunku do progesteronu w drugiej połowie cyklu. W efekcie dochodzi do nadmiernej produkcji bólotwórczych hormonów tkankowych - prostaglandyn, które odpowiedzialne są za nasilone i bolesne skurcze macicy. Ponadto na przebieg cyklu miesiączkowego ma wpływ aktywność hormonalna tarczycy. U kobiet z niedoczynnością tarczycy dochodzi do zaburzeń cyklu miesiączkowego, a menstruacja może cechować się bolesnym przebiegiem.
Bolesne miesiączki mogą być spowodowane również przez choroby dróg rodnych takie jak chroniczne zapalenia dróg rodnych, mięśniaki macicy, endometriozę i raka trzonu macicy.
Potwierdzono również, że stres zwiększa ryzyko wystąpienia nasilonych bólów w podbrzuszu podczas menstruacji. Z przeprowadzonych badań wynika, że większy wpływ na nasilone dolegliwości u kobiet mają sytuacje stresowe występujące w pierwszych dwóch tygodniach cyklu miesiączkowego niż w drugiej fazie cyklu. Ponadto przyczyną nadmiernych bólów menstruacyjnych może być także stosowanie antykoncepcji w postaci spirali.
Skontaktuj się z lekarzem gdy…
- cykle menstruacyjne są nieregularne
- bóle menstruacyjne nie występowały wcześniej lub stały się bardziej nasilone niż dotychczas
- występują obfite krwawienia (powyżej 50 ml krwi dziennie) lub plamienia międzymiesiączkowe
- bólom menstruacyjnym towarzyszą inne nasilone dolegliwości np. wymioty, omdlenia
Samoleczenie – jak złagodzić dolegliwości menstruacyjne?
Jeśli lekarz wykluczył podłoże chorobowe nasilonych dolegliwości menstruacyjnych możemy użyć sprawdzonych sposobów na złagodzenie bólu :
Stosowanie dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych zawierających substancje z grupy NLPZ-ów takie jak : paracetamol (Apap, Codipar), ibuprofen (Ibuprom, Ibum, Ibum Forte), a także diklofenac (Voltaren Acti Forte, Voltaren Express) i naproksen (Aleve, Naxii). Przeciwskazane jest stosowanie leków zawierających kwas acetylosalicylowy (Polopiryna, Aspiryna), ponieważ obniżają one krzepliwość krwi, co może dodatkowo nasilić krwawienie. Leki przeciwbólowe hamują wydzielanie prostaglandyn – substancji, które odpowiedzialne są za częste i bolesne skurcze macicy. Leki te zaleca się brać przynajmniej kilka godzin przed zbliżającym się miesiączkowaniem. Niektóre badania udowodniły, że przyjmowanie ibuprofenu 2-3 dni przed spodziewaną menstruacją zapobiega lub znacznie mniejsza ryzyko bólów menstruacyjnych.
Stosowanie leków o działaniu rozkurczającym mięśnie gładkie takich jak NO-SPA, Buscopan i Buscopan forte.
- Obecnie na rynku dostępne są preparaty złożone zawierające w swoim składzie zarówno substancję przeciwbólową jak i rozkurczową m.in. Panadol Femina (hioscyna + paracetamol). Dzięki połączeniu składników preparaty złożone wykazują silniejsze działanie niż pojedynczy lek.
W okresie przed spodziewaną menstruacją, a także w jej trakcie stosować można także łagodne ziołowe leki uspokajające oraz napary ziołowe z rumianku, mięty, nagietka, liści malin, rozmarynu. Preparaty ziołowe mają działanie rozkurczowe, a ponadto niektóre z nich działają uspokajająco, co również ma znaczenie, ponieważ stres powoduje niekorzystny wzrost napięcia mięśni.
- Jeśli ból jest niewielki pomocne może być stosowanie ciepłych okładów, które zmniejszają napięcie mięśniowe i ból menstruacyjny. Możesz położyć na brzuchu poduszkę elektryczną czy termofor lub wziąć ciepłą kąpiel. Trzeba jednak uważać, aby temperatura nie była zbyt wysoka, ponieważ może to nasilić krwawienie. Ponadto sprawdzonym sposobem na zmniejszenie dolegliwości menstruacyjnych jest delikatny masaż okolicy podbrzusza z użyciem olejku lawendowego, który rozluźni napięte mięśnie brzucha. Podobne działanie ma olejek eukaliptusowy i majerankowy.
W trakcie bolesnej menstruacji znaczenie ma również stosowana dieta. W celu zminimalizowania dolegliwości powinno się unikać potraw ciężkostrawnych, słonych, a także zrezygnować z mocnej herbaty, kawy i coca-coli, ponieważ zawarta w nich kofeina nasila skurcze macicy. Ponadto w okresie tym zalecany jest odpoczynek i unikanie forsownych ćwiczeń fizycznych.