Przeziębienie i grypa

Częsta choroba - zapalenie zatok przynosowych

Zapalenie zatok przynosowych oraz zakażenia nosa  należą do jednych z najczęstszych chorób, z jakimi spotykają się lekarze pierwszego kontaktu oraz laryngolodzy. Zapada na nią wiele osób, lecz często nie zdają sobie sprawy z choroby, gdyż mylą jej objawy z objawami zwykłego przeziębienia lub innej infekcji, a chory zgłasza się do lekarza, gdy dochodzi do silnego bólu lub innych niepokojących objawów.

Budowa i funkcje zatok

Zatoki przynosowe (zwane również obocznymi nosa) są to przestrzenie wypełnione powietrzem, znajdujące się wewnątrz kości czaszki, połączone z jamą nosa za pomocą wąskich otworów zwanych ujściami. Zatoki wyścieła błona śluzowa pokryta rzęskami i gruczołami śluzowymi, które produkują wydzielinę, odpowiedzialną za utrzymanie wilgotności w przewodach nosowych oraz za oczyszczanie i ochronę przed zanieczyszczeniami biologicznymi i fizykochemicznymi. W wyniku wahadłowego ruchu rzęsek następuje wydalanie wydzieliny z zatok poprzez wąskie ujścia znajdujące się w jamach nosa, na zewnątrz.
Drugą z funkcji zatok jest zmiana właściwości powietrza, które przepływa przez górne drogi oddechowe – jego ogrzanie i nawilżanie.

Przyczyny i objawy choroby

Przyczyną zapalenia zatok jest najczęściej infekcja wirusowa wywołana głównie przez rinowirusy. Każda infekcja wirusowa wywołuje stan zapalny i obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Powoduje  to upośledzenie drożności połączenia zatok z jamą nosową oraz zaburzenie transportu śluzowo-rzęskowego. W skutek tego zbierająca się wydzielina zalega w zatokach, co stwarza idealne warunki do namnażania się bakterii. Poza tym namnażaniu się drobnoustrojów sprzyja także temperatura i wilgotność powietrza w jamach zatok. Rozwój bakterii wywołuje z kolei stan zapalny, gorączkę oraz uszkodzenie śluzówki zatok.

Zapalenie zatok objawia się zazwyczaj częściową lub całkowitą niedrożnością nosa, wodnistą lub ropną wydzieliną z nosa, spływaniem tej wydzieliny po tylnej ścianie gardła, upośledzeniem węchu. Chorobie mogą towarzyszyć: drapanie i ból w gardle, ból zatok, głowy i twarzy, gorączka,  kaszel, osłabienie, obrzęk powiek. W zapaleniu zatok czołowych przy pochylaniu głowy nasila się uczucie bólu.

Rodzaje zapalenia zatok:

Przyjmując, jako kryterium czas trwania i skuteczność leczenia w praktyce medycznej wyróżniamy trzy typy choroby:

• ostre zapalenie zatok - infekcja zaczyna się nagle i trwa do 3 tygodni, przy prawidłowym  skutecznym leczeniu nie pozostawia następstw.

• ostre zapalenie nawracające - trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy.

• przewlekłe zapalenie zatok - trwa dłużej niż 3 miesiące.

Początek ostrego zapalenia jest zwykle nagły, poprzedzony infekcją błony śluzowej nosa. Towarzyszy mu często gorączka, złe samopoczucie, uczucie rozbicia. Do objawów miejscowych zaliczymy zatkany nos, katar, spływanie wydzieliny do gardła, ból głowy, ból w okolicy chorej zatoki. Bóle nasilają się przy pochylaniu głowy do przodu oraz przy większym wysiłku fizycznym.

Przewlekłe zapalenie zatok jest następstwem nieleczonego lub niewłaściwie leczonego ostrego zapalenia. Objawy choroby są podobne do objawów w ostrym zapaleniu zatok, jednak o  mniejszym stopniu nasilenia.

Leczenie objawów zapalenia zatok

Najważniejszą rolę w leczeniu ostrego zapalenia zatok z powikłaniem bakteryjnym mają antybiotyki. Najczęściej stosuje się amoksycylinę, amoksycylinę z kwasem klawulanowym, cefuroksym i inne. Antybiotykoterapię stosuję pod ścisłą kontrolą lekarza przez 10-14 dni, w celu zapobiegnięcia ewentualnym powikłaniom i eliminacji zakażenia bakteryjnego.

Oprócz antybiotyków stosuje się także leczenie objawowe, którego celem jest zwalczenie stanu zapalnego zatok i upłynnienie zalegającej wydzieliny oraz zwalczenie objawów bólowych (głowy, zatok). W leczeniu uzupełniającym stosujemy leki obkurczające błonę śluzową nosa i ujść zatok. Leki te mogą być podawane miejscowo na błonę śluzową w postaci kropli lub aerozoli (xylometazolina, oxymetazolina) lub doustnie np. pseudoefedryna w tabletkach. W stosowaniu tych leków ważne jest, aby objęły one możliwie dużą powierzchnię błony śluzowej i działały głównie na szczelinę kanału ujściowo-przewodowego, łączącego nos z zatokami, dlatego najkorzystniejszą postacią leku jest aerozol. Preparaty te można stosować ok. 5-7 dni, nie dłużej. Do działań niepożądanych tych leków należą: wysuszenie błony śluzowej, podrażnienie, odczyn alergiczny i inne.

Z innych leków objawowych można wymienić leki mukolityczne, upłynniające wydzielinę w obrębie jam nosa i zatok, przez co wydzielina ta staje się łatwiejsza do usunięcia. Ważną grupę leków, zwłaszcza w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok, stanowią kortykosteroidy stosowane donosowo jak i doustnie. Ponadto można stosować domowe zabiegi, np. inhalacje ziołowe, ciepłe kompresy, płukanie nosa solą fizjologiczną lub wodą morską.

Gdy prawidłowo prowadzone leczenie farmakologiczne przewlekłego zapalenia zatok nie przynosi rezultatów wówczas stosuje się leczenie chirurgiczne. Operacja polega na udrożnieniu naturalnych ujść zatok i nosa. Podstawą decyzji o zabiegu chirurgicznym i oceny stanu zatok powinna być tomografia komputerowa.

Powikłania zapalenia zatok

Powikłania zapalenia zatok zdążają się bardzo rzadko, jednak by do nich nie dopuścić należy ściśle stosować zalecenia lekarza. Jednym z najczęstszych powikłań są zmiany oczodołowe.  Dlatego zawsze, gdy w przebiegu zapalenia zatok pojawia się obrzęk powiek, wytrzeszcz gałek ocznych czy pogorszenie widzenia – należy niezwłocznie zgłosić się do laryngologa, w przeciwnym bowiem razie może grozić to trwałym upośledzeniem ostrości widzenia lub ślepotą. Znacznie rzadziej, głównie u młodych mężczyzn, ze względu na budowę kości, zdarzają się powikłania wewnątrzczaszkowe, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy ropień płatów czołowych mózgu.

Profilaktyka

Najlepszym sposobem profilaktyki jest minimalizacja czynników ryzyka. Istotną rolę odgrywa  wspomaganie odporności organizmu i prawidłowo zbilansowana dieta. Poza tym powinniśmy zadbać o utrzymanie pełnej drożności nosa, przyjmować odpowiednią ilość płynów. Można znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania także poprzez unikanie kontaktu z osobami, których występują objawy infekcji górnych dróg oddechowych. W zapobieganiu przed zapaleniem zatok istotną rolę odgrywa również utrzymanie prawidłowej wilgotności powietrza, zwłaszcza sezonie grzewczym oraz ograniczenie kontaktu z zanieczyszczeniami powietrza (pyły, dym tytoniowy). Stosując się do tych zaleceń, na pewno możemy zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania.