Powikłania cukrzycy

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych. Na skutek niedoboru bądź nieprawidłowej budowy insuliny lub też niewrażliwości tkanek na insulinę w organizmie występuje podwyższone stężenie glukozy, wydzielanie glukozy do moczu oraz zaburzenia przemiany węglowodanów, białek i lipidów.
Cukrzyca wymaga od pacjenta systematycznej kontroli lekarskiej, jak również systematycznej samokontroli, ponieważ niezdiagnozowana czy źle leczona może doprowadzić do ciężkich powikłań, zagrażających życiu chorego. Wyróżniamy powikłania ostre (wczesne) oraz przewlekłe.

Ostre powikłania cukrzycy.

Kwasica ketonowa najczęściej rozwija się u chorych z cukrzycą typu 1. Przyczyną jest duże stężenie glukozy we krwi, wynikające z braku insuliny. Glukoza nie może być wychwycona przez komórki i użyta do szlaków metabolicznych w celu produkcji energii. Z tego powodu dochodzi do wzmożonego rozkładu tłuszczów z produkcją groźnych dla organizmu ciał ketonowych. Wytwarzane związki uszkadzają układ nerwowy i mogą spowodować śpiączkę, co bezpośrednio zagraża życiu pacjenta.
Objawy towarzyszące kwasicy ketonowej to m. in.:

• wzmożone pragnienie i wzrost objętości wypijanych płynów (polidypsja)
• wzrost ilości pobieranego pokarmu (polifagia)
• duża ilość wydalanego moczu (poliuria)

Ponadto pacjent odczuwa zmęczenie, senność, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty. Organizm chorego stara się wydalić związki ketonowe poprzez szybsze i głębsze oddechy (oddech Kussmaula), w wydychanym powietrzu można wyczuć zapach acetonu (owoców/jabłek). Dodatkowo obniża się ciśnienie krwi, a czynność serca jest przyspieszona. Bardzo wysoki poziom glukozy we krwi jest znakiem do natychmiastowej hospitalizacji chorego.
Kwasica mleczanowa pojawia się gdy stężenie kwasu mlekowego przekracza górne granice normy wywołując objawy chorobowe. Przyczynami tego stanu są przede wszystkim uszkodzenia narządów bogatokomórkowych odpowiedzialnych za metabolizm tego związku (mięsień sercowy, wątroba), zatrucie alkoholowe lub przyjęcie zbyt dużych dawek salicylanów. Do typowych objawów możemy zaliczyć osłabienie, bóle brzucha, nudności, wymioty, kwasiczy oddech, zaburzenia świadomości, odwodnienie, spadek temperatury ciała. Niezbędna jest hospitalizacja i przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy oraz kwasu mlekowego we krwi.
Hiperglikemia to stan, kiedy poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki. Problem ten dotyczy głównie pacjentów z cukrzycą typu 2. Objawy hiperglikemii to głównie nadmierne pragnienie, częstomocz, wysychanie w ustach, nadmierna senność, przyspieszony oddech, obniżone ciśnienie krwi. Przyczyną hiperglikemii może być: niezdiagnozowana cukrzyca, pominięcie dawki leków obniżających poziom glukozy, niewystarczająca ilość insuliny, przejadanie się, upojenie alkoholowe, zbyt mała aktywność fizyczna.
Hipoglikemia (tzw. niedocukrzenie) związana jest z nadmiernym spadkiem poziomu glukozy, czego przyczyną może być przyjęcie zbyt dużej dawki insuliny bądź doustnego leku przeciwcukrzycowego, nadmierny wysiłek, pominięcie posiłku. Hipoglikemia występuje częściej u pacjentów z cukrzycą typu 1. Wyróżnia się trzy stopnie niedocukrzenia: łagodny, umiarkowany i ciężki. W przypadku łagodnej hipoglikemii pojawia się narastający głód, ból głowy, mrowienie, kołatanie serca, pacjent może wtedy poradzić sobie zjadając, np. kostkę cukru. Przy umiarkowanej hipoglikemii dolegliwości nasilają się i chory zaczyna odczuwać nudności, wymioty, zaburzenia widzenia i koordynacji. Natomiast ciężka hipoglikemia objawia się nietypowym zachowaniem, splątaniem a nawet utratą przytomności. Pacjenci z ciężkim niedocukrzeniem wymagają pomocy drugiej osoby a nawet leczenia w szpitalu.

Przewlekłe powikłania cukrzycy.

Uszkodzenia narządu wzroku (retinopatia cukrzycowa) powikłanie to obejmuje zmiany w naczyniach siatkówki oka, może zaburzać proces widzenia a nawet prowadzić do ślepoty. Retinopatia dotyczy zarówno chorych z cukrzycą 1 jak i 2 typu. Aby nie doprowadzić do całkowitej utraty wzroku należy poddawać się regularnej kontroli okulistycznej. Pacjenci z cukrzycą 1 typu pierwsze badanie powinni przeprowadzić do 5 lat od rozpoznania cukrzycy, natomiast pacjenci z cukrzycą 2 typu – od razu po rozpoznaniu choroby. Badania kontrolne wykonuje się raz w roku jeśli retinopatia nie została stwierdzona. W przypadku rozwinięcia choroby badanie takie może odbywać się nawet co kilka miesięcy.
Uszkodzenia nerek (nefropatia cukrzycowa) - schorzenie to może prowadzić do zaburzenia funkcjonowania, niewydolności nerek a nawet konieczności leczenia dializami lub przeszczepem nerki. Dotyczy ono chorych na cukrzycę 1 i 2 typu, głównym objawem jest wydalanie przez nerki białka (białkomocz). Należy oznaczyć poziom białka w wydalanym moczu, podobnie jak w przypadku retinopatii badanie takie wykonuje się do 5 lat u chorych z cukrzycą 1 typu oraz od razu po rozpoznaniu u chorych z cukrzycą typu 2.
Uszkodzenia włókien nerwowych (neuropatia cukrzycowa) dotyczą zmian w układzie nerwowym, spowodowanych przewlekłą hiperglikemią, która powoduje uszkodzenie oraz zanik neuronów. Jest to jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy, prowadzi do różnorodnych objawów m. in.: zaburzenia czucia, uczucia bólu, drętwienia, mrowienia rąk i stóp. Neuropatia może objąć również serce, co wiąże się z niebezpiecznymi spadkami ciśnienia krwi, omdleniami oraz zaburzeniami rytmu. Mogą pojawić się zaburzenia smaku, wydzielania potu, zaparcia, u mężczyzn impotencja.
Stopa cukrzycowa to zespół zaburzeń unerwienia i ukrwienia stóp. Uszkodzone nerwy w obrębie stopy przyczyniają się do zaniku mięśni, zaburzenia czucia bólu, dotyku a to z kolei prowadzi do częstych urazów (niekiedy nawet niezauważalnych przez chorego). Przyczyną niedokrwienia jest postępująca miażdżyca, w skutek czego tkanki obumierają, pojawia się miejscowa osteoporoza, zapalenia kości, zwichnięcia stawów. Niekiedy jedynym rozwiązaniem jest amputacja kończyny, dlatego ważne jest aby pacjenci chorzy na cukrzycę oglądali stopy, dbali o ich higienę oraz unikali ciasnych skarpet i butów.

Choroby współistniejące.

Chorzy na cukrzycę często borykają się z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu sercowo – naczyniowego. Cukrzyca nasila rozwój miażdżycy, ta z kolei wpływa niekorzystnie na mięsień sercowy (choroba niedokrwienna, duże ryzyko zawału). Cukrzycy w porównaniu ze zdrową populacją częściej chorują na nadciśnienie tętnicze, związane w dużej mierze z zaburzeniem funkcjonowania nerek (ważna jest systematyczna kontrola wartości ciśnienia tętniczego) oraz udary mózgu, które prowadza do różnych uszkodzeń mózgu.
Właściwa kontrola poziomu glukozy we krwi zapobiega powstawaniu powikłań związanych z cukrzycą lub opóźnia ich wystąpienie. Ważna jest kontrola ciśnienia tętniczego, odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie picia alkoholu i palenia papierosów.