Ostre zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. W Polsce choroba ta należy do najczęściej rozpoznawanych przez laryngologów, jak również pediatrów i lekarzy rodzinnych. Największa zachorowalność występuje między 6 a 18 miesiącem życia. Częstotliwość zachorowań zależy m. in. od pory roku i nasila się w okresie jesienno-zimowym. W około 90% przypadków ostre zapalenie poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych i wywoływane jest zazwyczaj przez bakterie.
W patogenezie zapalenia ucha odgrywa rolę wiele czynników, z których najważniejszym jest dysfunkcja trąbki słuchowej. U małych dzieci trąbka słuchowa (przestrzeń, która łączy ucho z nosem i gardłem) jest krótsza, położona bardziej poziomo, a jej ujście gardłowe nie domyka się. Dlatego każda infekcja gardła czy nosa może również rozprzestrzenić się do ucha.
Dodatkowymi czynnikami ryzyka są:
- przebycie zapalenia ucha środkowego w pierwszym roku życia,
- nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych,
- sztuczne karmienie w okresie niemowlęcym, zwłaszcza w pozycji leżącej,
- przerost migdałków,
- przebywanie w skupiskach dziecięcych (żłobek, przedszkole),
- bierne palenie tytoniu
- alergia
- płeć męska i inne.
Objawy zapalenia ucha środkowego
Objawy kliniczne zapalenia ucha zależą od wieku dziecka. Im dziecko jest młodsze, tym objawy bardziej ogólne i mniej charakterystyczne.
U niemowląt i dzieci do 2 r.ż. dominują objawy ogólne, takie jak: gorączka, niepokój, płacz, szczególnie w momencie karmienia, zaburzenia snu, czasem wymioty. W około 10% przypadków zapalenie może przebiegać bezobjawowo i dopiero samoistny wyciek z ucha naprowadza na właściwe rozpoznanie.
U starszych dzieci objawy są bardziej jednoznaczne: maluch skarży się na ból ucha, niedosłuch, występuje gorączka, ewentualnie samoistny wysięk ropnej wydzieliny z przewodu słuchowego.
Dla rodziców chorego dziecka rozpoznanie wizualne ostrego zapalenia ucha środkowego jest niemożliwe. Tylko laryngolog za pomocą badania otoskopowego jest w stanie zauważyć charakterystyczną zmianę błony bębenkowej, z szaroperłowej na przekrwioną wskutek zapalenia. W miarę trwania zapalenia w jamie bębenkowej zbiera się płyn zapalny. Błona bębenkowa ulega wówczas uwypukleniu jeśli w porę nie zostanie podjęte leczenie może pęknąć samoistnie.
Ból w okolicy ucha mogą wywoływać wielorakie przyczyny. Może to być zapalenie gardła, angina, świnka, ból zęba, zapalenie węzłów chłonnych, ciało obce w uchu, itp.. Dlatego wątpliwości lekarza pediatry w rozpoznaniu choroby powinien weryfikować laryngolog.
Leczenie
Kiedy zauważymy u dziecka objawy świadczące o zapaleniu ucha absolutnie nie podejmujemy leczenia na własną rękę. Tylko lekarz jest w stanie ustalić przyczynę bólu ucha dziecka i rodzaj zapalenia. Podstawę leczenia stanowią antybiotyki z grupy penicylin czy aminoglikozydów. Kuracja powinna trwać co najmniej 10-14 dni, gdyż ucho środkowe jest słabo ukrwione i antybiotyk dociera do niego z trudem. Dodatkowo lekarz może zlecić podanie kropli do nosa, które obkurczają błonę śluzową nosa i nosogardła, a tym samym udrożniają ujście trąbki słuchowej. Czasami również zapisuje krople do ucha o działaniu przeciwzapalnym. Nigdy jednak nie należy podawać dzieciom kropli do ucha na własną rękę.
Zapaleniu ucha środkowego towarzyszy ból i gorączka. Z tego powodu uzasadnione jest zastosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, takich jak ibuprofen czy paracetamol. Jako leczenie wspomagające można zastosować olejek kamforowy. Wcieramy 1-2 krople olejku z tyłu małżowiny usznej 3 razy dziennie.
W przypadku wydzieliny w jamie bębenkowej konieczne może być przeprowadzenie paracentezy przez lekarza laryngologa. Jest to zabieg polegający na nacięciu błony bębenkowej, co przynosi natychmiastową ulgę choremu.
Po zakończeniu leczenia bardzo ważna jest wizyta kontrolna.
Powikłania
Wśród najczęstszych powikłań obecnie obserwuje się : niedosłuch z powodu zalegania płynu w jamie bębenkowej, zapalenie wyrostka sutkowego, zapalenie błędnika, utrata słuchu, rzadko dochodzi do powikłań wewnątrzczaszkowych oraz zapalenia opon mózgowych. Obecnie jednak przy podawaniu właściwych leków powikłania te są bardzo rzadkie.
Profilaktyka
Prawidłowo prowadzona profilaktyka ma na celu uświadamianie rodziców co do czynników, które mają wpływ na częstość występowania zapaleń u dzieci. Są to: brak karmienia piersią, bierne palenie, uczęszczanie do żłobka przed 2 rokiem życia, zanieczyszczenia środowiska. Pewne nadzieje w prewencji zapalenia wiąże się ze szczepieniami ochronnymi. Podaje się preparaty w formie do nosowej, doustnej oraz w postaci zastrzyków domięśniowych. Profilaktyka może polegać także na prowadzeniu szczepień ochronnych przeciwko grypie w okresie jesiennym. Wykazano, że w okresie epidemii grypy, u dzieci szczepionych, o 1/3 spada liczba zachorowań na zapalenie ucha.
Tak naprawdę jednak, zapobiegnie zapaleniom ucha jest naprawdę trudne. Na pewno należy chronić uszy dziecka przed wiatrem - wystarczy czapeczka z klapkami na uszy. A ponad to należy starannie leczyć wszelkie infekcje w obrębie gardła i nosa.
ostatnia zmiana: 15.02.2023 00:00:00
