Oparzenia słoneczne

Oparzenia słoneczne są to nasilone odczyny rumieniowe wywołane przez promienie UV. Promieniowanie UV dzieli się według długości fali na trzy zakresy:

• UVC – 200-280 nm – prawie w całości zatrzymywane przez warstwę ozonową. Nie dociera do powierzchni ziemi
  

• UVB – 288-320 nm – w ponad 90% pochłaniane przez warstwę rogową skóry. Promieniowanie UVB przez wysoką energię odpowiada za rumień i poparzenia skóry. Dociera jedynie do poziomu naskórka, jego efekty widoczne są bardzo szybko. Odpowiada za syntezę barwnika skóry i odgrywa dużą rolę w wytwarzaniu witaminy D3. Stanowi ono 5% promieniowania UV docierającego do powierzchni ziemi. Jesteśmy na nie narażeni głównie latem, gdy słońce jest w zenicie

• UVA – 320-400 nm – dociera do skóry właściwej wywołując tam nieodwracalne zmiany. Przenika przez szyby, chmury, cienką odzież. Promieniowanie UVA nie powoduje rumienia, wnika do głębszych warstw naskórka powodując odległe skutki ekspozycji takie jak zmarszczki, starzenie skóry, a nawet może doprowadzić do zmian nowotworowych. Stanowi ono 95% docierającego promieniowania UV. To ono właśnie stanowi dla nas główne zagrożenie

Promieniowanie słoneczne poza pozornie zdrowym, ładnym wyglądem skóry odpowiada za szereg niekorzystnych zjawisk: przedwczesne starzenie się skóry, zmiany barwnikowe, mutacje dna mogące doprowadzić do zmian nowotworowych, oparzeni skóry, fotodermatozy (choroby skóry wywołane nadwrażliwością na światło słoneczne), miejscową immunosupresję (hamowanie reakcji obronnych organizmu).

Przedwczesne starzenie się skóry (fotostarzenie) jest wywołane zwiększoną produkcją wolnych rodników tlenowych. W wyniku tego następuje:

• pogrubienie naskórka

• szorstkość skóry

• utrata jej elastyczności i jędrności

• głębokie zmarszczki i bruzdy

Do najczęstszych zmian posłonecznych należą: piegi, ostuda (brunatne przebarwienie o dużych rozmiarach występujące najczęściej na twarzy).

W wyniku nadmiernego wystawienia na działanie promieni słonecznych może dojść do uszkodzenia skóry i położnych pod nią naczyń krwionośnych. Skóra zamiast stać się opalona, staje się czerwona, wrażliwa i pokryta pęcherzami. Poważne przypadki oparzenia słonecznego są powszechne u osób o jasnej skórze, ponieważ mają one mało melaniny - pigmentu, który chroni skórę przed promieniami słonecznymi.

W zależności od natężenia odczynu na skórze pojawiają się: rumień, obrzęk, a nawet pęcherze, podobnie jak w oparzeniu termicznym pierwszego i drugiego stopnia. Zmiany zwykle ustępują po 1-2 dniach, pozostawiając złuszczający się naskórek i przebarwienia skóry.

Rumień powstaje w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych oraz wzrostu ukrwienia pod wpływem ekspozycji na promieniowanie. Rumień pojawia się w ciągu 30 min do 8 godz. i maksimum osiąga po 12-24 godz.

Organizm człowieka wytworzył mechanizmy obronne skóry przed słońcem:

• wytwarzanie melaniny – stąd efekt opalenizny

• zgrubienie naskórka

• systemy naprawcze DNA

• antyutleniacze np. betakaroten

Te naturalne systemy ochronne nie pozwalają na długą i bezpieczną ekspozycję na słońce. Podstawą bezpiecznej ekspozycji jest stosowanie preparatów ochronnych. Preparaty te mogą zawierać filtry fizyczne, czyli takie związki mineralne, które odbijają i rozpraszają światło. Najczęściej są to dwutlenek tytanu, tlenek cynku, talk, mika, kaolin. Drugim typem filtrów są filtry chemiczne, które absorbują promieniowanie elektromagnetyczne.

Zdolność ochrony filtru przed promieniowaniem UVB określa się poprzez podanie wartości SPF (sun protection factor). Poziom SPF określa stosunek czasu, po którym pojawi się rumień na skórze pokrytej filtrem, do czasu powstania rumienia na skórze nie chronionej. Wartość SPF pośrednio dostarcza informacji o procentowym stopniu blokowania promieni UVB.

SPF	Wysokość ochrony	St. blokowania UVB
50+	ultrawysoka	powyżej 98%
30-50	bardzo wysoka	powyżej 95%
15-25	wysoka	powyżej 93%
8-12	średnia	powyżej 75%
2-6	niska	powyżej 50 %

O obecności filtrów UVA informują następujące określenia występujące na opakowaniach: PFA (protection factor uva), IPD (immediate pigment darkening) lub PPD (persistent pigment darkening):

• IPD informuje, jaka dawka promieniowania UVA po zastosowaniu fotoprotektora jest potrzebna do wywołania natychmiastowej pigmentacji skóry

• PPD podaje, jaka dawka promieniowania UVA po zastosowaniu fotoprotektora jest potrzebna do wywołania trwałej pigmentacji skóry
  
  

Do wyboru odpowiedniego poziomu ochrony przed promieniowaniem słonecznym potrzebna jest znajomość fototypu skóry. Fototyp określa się na podstawie reakcji na promieniowanie UV w ciągu pierwszych 30 min. Ekspozycji. Wyróżnia się pięć podstawowych fototypów skóry:

• 0 - albinos, karnacja mlecznobiała, brak piegów, włosy białe

• 1 - bardzo jasna karnacja, liczne piegi, włosy rude lub jasny blond

• 2 - jasna karnacja, niewiele piegów lub ich brak, włosy blond

• 3 - ciemna karnacja, włosy brązowe

• 4 - bardzo ciemna karnacja, włosy czarne lub ciemny brąz

W zależności od typu skóry należy dokonać odpowiedniego doboru filtru, który będzie te skórę chronił.

Fototyp	Wysokość ochrony w pierwszych dniach opalania	Wysokość ochrony w kolejnych dniach opalania
0 - albinos	nie należy się opalać
1	SPF 50+
2	SPF 30-50	SPF 20-30
3	SPF 30-50	SPF 20-25
4	SPF 20-25

Należy pamiętać, żeby z kąpieli słonecznych korzystać z umiarem. W ciągu pierwszych dni opalania nie należy opalać się dłużej niż kwadrans potem można stopniowo zwiększać czas przebywania na słońcu.

Podczas kąpieli słonecznych skóra musi być zawsze posmarowana odpowiednim preparatem z filtrem przeciwsłonecznym. Kremy wodoodporne powinny zapewnić skuteczną ochronę w kąpieli przez 40-80 min - po takim okresie należy je nałożyć ponownie. Gdy się nie kąpiemy preparaty przeciwsłoneczne nanosimy co 2-3 godz. Gdyż ścierają się one.

Skóra dzieci dużo łatwej ulega poparzeniom słonecznym, ponieważ jest cieńsza i ma słabsze mechanizmy obronne. Z tego powodu dziecko w wieku do sześciu miesięcy nie powinno w ogóle przebywać na słońcu, 6-12 miesięczne może przebywać do 15 min z zastosowaniem fotoprotektora SPF 50+. Od roku do trzech lat może przebywać na słońcu do 20 min z ochroną SPF 50+ lub SPF 40+. Gdy dziecko skończy 4 lata może przebywać na słońcu do godziny, ale powinno być wysmarowane kremem z filtrem co najmniej SPF 30.

W godzinach od 11 do 15 promienie słoneczne są najsilniejsze, dlatego czas ten najlepiej spędzić w cieniu.

U osób z ciemną karnacją wystarczy po opalaniu nałożyć na skórę emulsję nawilżającą. W przypadku osób o jasnej karnacji konieczne jest posmarowanie ciała emulsją łagodzącą i regenerującą.

Jeśli doszło do oparzenia, to przez kilka kolejnych dni należy unikać ekspozycji słonecznej, żeby skóra mogła się spokojnie goić. Godnym polecenia jest postępowanie, które długotrwale ułatwia oddawanie ciepła przez oparzony obszar, zapewniając jednocześnie odpowiednie środowisko gojenia. Zadanie to z powodzeniem spełniają aerozole i emulsje z dekspantenolem. W celu złagodzenia pieczenia i bólu można polecić okłady z zimnej wody lub pokrywanie środkami łagodzącymi (pianki, aerozole, emulsje z trietanolaminą, np. biafine). W poważniejszych sytuacjach korzystne może być zastosowanie jałowego opatrunku w postaci okładu z neomycyną lub azotanem srebra. Oparzenia twarzy zmywa się płynem antyseptycznym i pokrywa maścią nawilżającą, a nowo powstały naskórek – linomagiem lub maścią alantoinową.