JASKRA – choroba nie tylko starszych ludzi!

Jaskra (łac. glaucoma) jest chorobą prowadzącą do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a co za tym idzie do stopniowego pogorszenia wzroku lub nawet jego utraty. Jaskra bardzo często rozwija się w ukryciu, a gdy daje o sobie znać, często jest już za późno, aby uratować wzrok. Z tego właśnie powodu każda osoba po 35 roku życia powinna przeprowadzać profilaktyczne badania u okulisty raz na dwa lata.
Najczęściej występującymi typami jaskry są: jaskra z otwartym kątem przesączania i jaskra z zamkniętym/zamykającym kątem przesączania.
OBJAWY
Do objawów świadczących o niebezpiecznych procesach zachodzących w oku należą m. in.:

• poranne migreny
• intensywny ból gałki ocznej
• częste bóle głowy
• zmiana ostrości widzenia
• pogorszenie pola widzenia
• koła tęczowe wokół źródła światła
• przewlekłe zapalenie spojówek nie poddające się leczeniu

Niepokojącym sygnałem są też ciągle zimne dłonie i stopy, świadczące o zaburzeniach krążenia, które mogą być przyczyną wielu chorób, m. in. jaskry.
CZYNNIKI RYZYKA
Wśród czynników ryzyka jaskry trzeba wymienić:

• wiek powyżej 40 roku życia
• jaskrę w rodzinie (I stopień pokrewieństwa - rodzice, rodzeństwo)
• choroby kardiologiczne (nadciśnienie tętnicze – szczególnie zbyt intensywnie leczone)
• migreny, bóle głowy
• zaburzenia krążenia obwodowego
• niskie ciśnienie tętnicze krwi
• zaburzenia gospodarki tłuszczowej (hipercholesterolemia/hiperlipidemia)
• cukrzycę
• miażdżycę
• stres
• podwyższone ciśnienie śródgałkowe w oku
• wady wzroku znacznego stopnia (nadwzroczność, krótkowzroczność)
• choroby gałki ocznej, takie jak retinopatia cukrzycowa i urazy gałki ocznej
• leczenie kortykosteroidami.

DIAGNOSTYKA
By rozpoznać chorobę i określić typ jaskry trzeba wykonać wszystkie poniższe badania:

• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego
• badanie dna oka i nerwu wzrokowego wziernikiem
• gonioskopię (badanie kąta przesączania)
• komputerowe badanie pola widzenia

Jeśli wykryte zmiany są małe i niejednoznaczne należy pogłębić diagnostykę o:

• HRT - tomografię laserową nerwu wzrokowego
• GDX - polarymetrię laserową włókien nerwowych siatkówki
• Pachymetrię - ultradźwiękowy pomiar grubości rogówki

LECZENIE
Przede wszystkim należy pamiętać, że jaskra jest chorobą nieuleczalną. Upośledzenia widzenia, które już nastąpiło nie można cofnąć. Jednak odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby daje duże szanse na zatrzymanie dalszego jej rozwoju.
W jaskrze z otwartym kątem przesączania stosuje się najczęściej tzw. beta-blokery (tymolol, betaksolol, metypranolol, karteolol) w postaci kropli.
Chorzy na jaskrę z zamykającym się kątem przesączania powinni stosować przede wszystkim leki zwężające źrenice, m. in. parasympatykolityki (np. pilokarpinę).
Głównym zadaniem stosowanych leków jest zmniejszenie ciśnienia śródgałkowego, zmniejszenie ucisku na nerw wzrokowy oraz poprawa ukrwienia (a tym samym odżywienia) gałki ocznej.
Bardzo ważna jest technika podawania kropli do oka. Najpierw odciąga się dolną powiekę, następnie wpuszcza kroplę i uciska wewnętrzny kącik oka. Ta ostatnia czynność jest bardzo istotna, gdyż zapobiega przedostaniu się leków do krwiobiegu, co mogłoby spowodować zaburzenia ze strony układu sercowo-naczniowego. Po podaniu kropli powinno się spokojnie przymknąć powieki i przez chwilę nie mrugać. Należy też zaznaczyć, że aby terapia była skuteczna, leki muszą być podawane regularnie!
Istnieje zasada, że najpierw podaje się leki w postaci kropli do oczu, gdy nie udaje się zahamować postępu choroby w ten sposób wprowadza się do leczenia leki w postaci tabletek, a gdy i to zawodzi - pozostaje leczenie operacyjne.
Leczenie laserowe stosuje się najczęściej w jaskrze z zamykającym się kątem przesączania, gdy nie pomagają krople lub gdy przyjmowanie leków jest niewskazane. Polega ono na przecięciu tęczówki w oku za pomocą lasera, co pomaga obniżyć ciśnienie w gałce ocznej (tzw. trabekuloplastyka). Czasami mimo zabiegu potrzebne jest dalsze leczenie za pomocą kropli. Zabieg taki jest bezpieczny, nie powoduje stanu zapalnego ani krwawienia.
Operacje wykonuje się w sytuacji, gdy leczenie farmakologiczne lub laserem nie pomogło zahamować uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz postępujących ubytków w polu widzenia. Najczęściej stosowanym zabiegiem jest trabekulektomia, polegająca na udrożnieniu kąta przesączania poprzez wytworzenie przetoki, przez którą ciecz wodnista może wydostawać się z komory przedniej oka. Metodę tę stosuje się, gdy trzeba szybko i mocno obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe. Charakteryzuje się ona dużą skutecznością.
PROFILAKTYKA
Jedynym sposobem uniknięcia jaskry są regularne badania u okulisty. Tylko lekarz jest w stanie wykryć schorzenie i zastosować odpowiednie leczenie. Bardzo ważny jest też zdrowy styl życia, utrzymywanie prawidłowego poziomu cholesterolu i cukru we krwi.
Należy też zadbać o zdrowie oczu – ograniczyć czas spędzany przed komputerem lub telewizorem, zadbać o prawidłowe nawilżenie oczu (w razie potrzeby stosować krople przeznaczone do tego celu).
Duży wpływ na zdrowie oczu ma również dieta. Mikro- i makroelementy zawarte w produktach spożywczych odgrywają znaczącą rolę w zapobieganiu wadom wzroku, a są to m.in.: kasza gryczana, jajka, wątróbka, chleb pełnoziarnisty, szpinak, groszek, warzywa i owoce. Powinniśmy jeść pokarmy spowalniające procesy starzenia się zawierające cynk, selen, witaminy A, E, C oraz barwniki roślinne z grupy karotenoidów: luteinę i zeaksantynę.