Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 (IDDM- Insulin Dependent Diabetes Mellitus inaczej cukrzyca typu dziecięcego) – jest spowodowana rzeczywistym brakiem insuliny na skutek uszkodzenia komórek beta wysp Langerhansa trzustki przez własny układ odpornościowy (autoagresja - stąd również nazwa cukrzyca immunologiczna). Jedynie te komórki mogą wytwarzać insulinę. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych. Leczenie wymaga więc stałego podawania insuliny.

Prawidłowe odżywianie stanowi integralną część leczenia cukrzycy typu 1 i wspólnie z insulinoterapią służy zapewnieniu chorym dzieciom prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego. Dzięki właściwej samokontroli chorzy mogą zapobiegać ostrym powikłaniom cukrzycy, w tym przede wszystkim hipoglikemii.

Żywienie w cukrzycy rozpatruje się po kątem:

- wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej,

- składu jakościowego,

- rozkładu posiłków w ciągu dnia.

A. WARTOŚĆ ENERGETYCZNA (KALORYCZNOŚĆ)

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne jest sprawą indywidualną i zależy od takich czynników jak: wiek chorego, płeć, masa ciała, aktywność fizyczna, faza dojrzewania.

Oszacowanie dobowej wartości energetycznej posiłków jest bardzo ważne, gdyż pozwala na określenie zapotrzebowania na insulinę. Szczególną uwagą należy objąć dzieci i młodzież z nadwagą, będące w okresie dojrzewania, bądź te mniej aktywne fizycznie.

B. SKŁAD JAKOŚCIOWY

Aby dzieci mogły rozwijać się prawidłowo ich dieta powinna być urozmaicona i zawierać podstawowe składniki pożywienia bogate w błonnik, witaminy, składniki mineralne. Węglowodany powinny dostarczać 50-60% energii, tłuszcze 30-35%, zaś białka 10-15%. Bardzo dobrym i zarazem wygodnym sposobem na obliczanie ilości węglowodanów w diecie jest system tzw. wymienników węglowodanowych (WW). Jeden wymiennik węglowodanowy równa się 10 g. węglowodanów przyswajalnych. Taka ilość znajduje się np. w 25 gramowej kromce chleba, stąd też stosuje się miano jednostki chlebowej. Bardzo ważne jest także zwrócenie uwagi na szybkość z jaką wchłaniają się węglowodany z przewodu pokarmowego. Oceny takiej dostarcza nam opracowany przez Jenkinsa wskaźnik lub indeks glikemiczny (GI- Glykemic Index). Węglowodany proste (monosacharydy) o wysokim indeksie glikemicznym wchłaniają się najszybciej z przewodu pokarmowego i powodują szybki wzrost stężenia glukozy we krwi. Dlatego też powinny być one zmniejszone do minimum i zarezerwowane głównie do podawania w sytuacjach, w których konieczne jest szybkie podniesienie poziomu cukru we krwi ( hipoglikemia, intensywny wysiłek fizyczny ).

Najbardziej wskazane jest spożywanie węglowodanów złożonych (di- lub polisacharydy )
o średnim i niskim indeksie glikemicznym, wchłaniające się wolniej i zapobiegające nagłym wzrostom glikemii poposiłkowej. Niezbędnym składnikiem diety w prawidłowym żywieniu jest odpowiednia zawartość składników resztkowych, czyli błonnika pokarmowego. Jego zawartość w diecie dzieci szkolnych powinna wynosić ok. 20 g/d, natomiast u młodzieży nawet 35 g/d. Błonnik korzystnie wpływa na czynność przewodu pokarmowego i zmniejsza poposiłkowe glikemie, poprzez zwolnienie wchłaniania glukozy z jelit. W diecie powinno dbać się o to, aby znalazły się w niej produkty zbożowe, warzywa i owoce - cenne źródła błonnika pokarmowego. Zaleca się jedzenie warzyw i owoców przy każdym posiłku, najlepiej w postaci surowej. Jeżeli chodzi zaś o białka, które są ważnym składnikiem budulcowym należy pamiętać, że stosunek białek pełnowartościowych pochodzenia zwierzęcego do białek niepełnowartościowych pochodzenia roślinnego powinna wynosić co najmniej 1:1.

Tłuszcze są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii i stanowią materiał budulcowy dla komórek i tkanek narządu. Dostarczają one organizmowi witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych ( NNKT) oraz nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT). Wskazane jest, by kwasy tłuszczowe nasycone stanowiły 10% zapotrzebowania energetycznego, tłuszcze roślinne, zawierające kwasy tłuszczowe jednonienasycone pokrywały 10-20% potrzeb energetycznych, a kwasy wielonienasycone ok. 7% zapotrzebowania energetycznego. Należy wybierać mięsa i wędliny o małej zawartości tłuszczu i cholesterolu. Jest to ważne w zapobieganiu miażdżycy, na którą cukrzycy są narażeni w większym stopniu niż osoby zdrowe.

C. ROZKŁAD POSIŁKÓW W CIĄGU DNIA

Dzieci i młodzież chorujący na cukrzycę typu 1 powinni spożywać 6 posiłków w ciągu dnia, z czego 3 to tzw. posiłki główne, a 3 pozostałe to tzw. przekąski. Pomiędzy posiłkami przerwa nie powinna być krótsza niż 2 i dłuższa niż 3 godziny. Prawidłowy plan posiłków i ich skład zgodny z zalecanymi normami wspomaga insulinoterapię, ułatwia dobrą kontrolę metaboliczną choroby i dzięki temu zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań związanych z cukrzycą. Jest to szczególnie ważne zwłaszcza, że choroba ujawnia się w tak wczesnym okresie rozwoju młodego człowieka.