Alergia na leki

Wielu z nas wymaga stałego przyjmowania różnych preparatów leczniczych. Zazwyczaj oczekujemy, że będą działać pozytywnie w zakresie zmniejszania dolegliwości spowodowanych chorobą, niekiedy jednak po ich zastosowaniu pojawiają się niepokojące, czy wręcz zagrażające życiu objawy.

Kiedy mówimy o nadwrażliwości na leki?

Większość niepożądanych reakcji polekowych wiąże się z ich toksycznością i bezpośrednio zależy od dawki. Takie reakcje zazwyczaj daje się przewidzieć. Natomiast nadwrażliwość na leki (alergia na leki) występuje wtedy, gdy po spożyciu danego leku występuje niespodziewane, szkodliwe działanie o przebiegu nieprzewidywalnym i niezależnym od dawki. Te reakcje w dużej mierze związane z odpowiedzią układu odpornościowego.

Jakie są objawy?

Objawy nadwrażliwości na leki mogą wystąpić natychmiast po podaniu danego preparatu, po kilku godzinach, czy wręcz po kilkunastu dniach.

• Ze strony skóry: pokrzywka, rumień, wysypki drobnogrudkowe
• Obrzęki, w tym także zagrażający życiu obrzęk krtani, powodujący duszność
• Skurcz oskrzeli z dusznością, kaszlem, świstami
• Bóle brzucha, biegunki
• Niedokrwistość i inne zmiany w obrazie krwi
• W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, czyli ciężkiej ogólnoustrojowej reakcji, w której powyższym objawom mogą towarzyszyć zaburzenia pracy serca, spadek ciśnienia czy wręcz utrata przytomności
  

Jakie leki najczęściej powodują nadwrażliwość?

• Antybiotyki z grupy penicylin i inne
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy – aspiryna, ibuprofen, ketoprofen, diclofenak, metamizol sodowy)
• Sulfonamidy
• Leki przeciwpadaczkowe
• Leki znieczulające
• Jodowe środki kontrastowe
• Inhibitory konwertazy angiotensyny

Jakie jest postępowanie u osób, u których wystąpiła nadwrażliwość na leki?

Rozpoznanie nadwrażliwości na lek opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie zbieranym przez lekarza. Dotyczy on rodzaju niepożądanej reakcji, czasu, w jakim ona wystąpiła, stosowanych innych leków. Lekarz pyta się o podobne objawy w przeszłości, a także o nietolerancję innych leków (w przypadku nietolerancji leków przeciwbólowych może występować nadwrażliwość na leki z różnych grup, tzw. reakcje krzyżowe).

W przypadku reakcji natychmiastowych można wykonać testy skórne (penicyliny, leki miejscowo znieczulające np. lignokaina) lub oznaczyć przeciwciała we krwi. W innych typach reakcji w specjalistycznych ośrodkach wykonuje się tzw. próby prowokacyjne polegające na podaniu w kontrolowanych warunkach leku powodującego objawy zaczynając od bardzo niskich dawek i obserwowaniu występujących reakcji.

Nadwrażliwość na aspirynę i inne leki przeciwzapalne

Występuje w postaci związanej z oskrzelami lub w postaci skórnej, w której dominują pokrzywki. Może występować w postaci izolowanej tzn. tylko na jedną grupę leków (tylko na aspirynę lub tylko na pyralginę), chorzy wtedy tolerują inne leki przeciwbólowe, lub w postaci nadwrażliwości krzyżowej, gdy chory ma objawy po wielu różnych lekach przeciwbólowych.

Postępowanie

Chorzy z nadwrażliwością na leki powinni odstawić dany preparat i nie stosować go w przyszłości. W przypadku alergii na leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe chory musi być poinformowany dokładnie o lekach zabronionych (leki z danej grupy oraz leki z innych grup przy reakcjach krzyżowych). Chorzy ci zazwyczaj dobrze tolerują paracetamol i tylko ten lek przeciwbólowy mogą przyjmować. Niekiedy można prowadzić odczulanie (czyli wytworzenie tolerancji poprzez podawanie leku w kontrolowanych warunkach od bardzo małych dawek). Takie procedury można wykonać w przypadku uczulenia na aspirynę.